Статистика
Онлайн всего: 1 Гостей: 1 Пользователей: 0
|
Каталог статей
Доклад на тему « Уут киhи доруобуйатыгар туhата »
| Иhинээ5итэ
I. Киирии .............................................................................................................. 3
II. Сурун чааhа. Уут уонна ууттэн оноhуллар астар киhи доруобуйатыгар
туhалара…………………………………………………………………………. 4
2.1. Киhи хаhаанныттан ууту туhанар буолбутай?..............................4
2.2. Араас кыыллар ууттэрэ……………………………………………...4
2.3. Уут састааба……………………………………………… ………….5
2.4. Уут эмтиир свойстволара……………………………… …………..5
III. Практическай чааhа…………………………………………..…………….6
IV. Тумук………………………………………………………………………..8
V. Туhаныллыбыт литература…………………………………………………9
I. Киирии
Уунэр келуенэ доруобуйатын бе5ергетуу уонна о5о бэйэтин доруобуйатыгар бол5омтолоохтук сыhыаннаhар буолуута – билинни уйэ сурун соругунан буолар. Билинни кэмнэ Россия олохтоохторун 98%-на битэмииннэрэ тиийбэт, олор истэригэр о5олор эмиэ киирэллэр. Учуонайдар этэллэринэн, оскуоланы бутэрээччи 5% эрэ доруобай буолар эбит. Угус о5о ас буhарар органнара ыалдьара бэлиэтэммит. Ол сурун биричиинэлэриттэн биирдэстэрэ – рационна урун ас а5ыйа5а буолар.
Уут – о5о аhылыгын сурун уонна солбуллубат аhа буолар. Уут састаабыгар тугунан да солбуллубат биологическай свойстволардаах. Ол гынан баран о5о барыта кун аайы ууту испэт, сорох себулээбэт, ууттэн оноhуллубут астары сиэбэт. Онон сибээстээн биhиги теhе кыалларынан уут уонна ууттэн оноhуллубут астар туhаларын, уут састаабыгар туох киирэрин билэргэ быhаарынныбыт. Ууту туhаныы историятыгар бол5омтобутун уурдубут. Ону таhынан ханнык кыыллар ууттэрин киhи туhанарын туhунан матырыйаал хомуйарга сананныбыт.
Доклад сыала: уут киhи доруобуйатыгар туhатын билии уонна о5олорго билбиппин тиэрдии
Доклад сыалын ситиhэргэ маннык соруктары туруоруннубут:
1. Уут туhатын туhунан кинигэттэн булан уерэтии.
2. Киhи ууту хаhаанныттан туттар буолбутун билии.
3. Оскуола о5олоругар, улэhиттэригэр анкетирование ыытыы.
4. Билбит билиибин о5олорго кэпсээhин.
Доклад суруйарга Сунтаардаа5ы санаторнай оскуола-интернат библиотекатын матырыйааллара туhанылыннылар. Анкетирование5а оскуола 2, 3, 4 кылааhын о5олоро, тереппуттэр, улэhиттэр кытыннылар.
II. Сурун чааhа. Уут уонна ууттэн оноhуллар астар киhи доруобуйатыгар туhалара.
2.1. Киhи хаhаанныттан ууту туhанар буолбутай?
Дьоннор ууту былыр-былыргыттан туhаналлара биллэр эбит. Ол курдук, Азия норуоттара тыhыынчаттан тахса сыллаа5ыта бараан уонна суеhу уутуттэн арыы, сыыр онороллор эбит. Онноо5ор Библия5а уут туhунан элбэхтик этиллибит. Ол курдук, Адам, бастакы киhи уола Авель барааннары керер эбит уонна ууттэрин иhэр эбит. Иаков ете керуутугэр Иуда тииhэ ууттэн манхайыа диэн суруллубут. Мантан кестерунэн, киhи ууту былыргыттан туhанар эбит. Биhиги ебугэлэрбит сахалар эмиэ эт, уут аhылыктаахтара. Кинилэр ууту кун аайы аhылыктарыгар туhаналлар этэ.
2.2. Араас кыыллар ууттэрэ.
Аныгы кэмнэ ууту араас кыыллартан ылаллар. Британия5а , биhиги курдук, ынахтан ылаллар эбит. Испания5а бараан уутун иhэллэр. Кумах куйаар олохтоохторо верблюду ыыллар. Египекка буйволы, Перуга ламаны, Тибетка ягы ыыллар. Элбэх норуот коза уутун туhанар.
Уут барыта тэн дуо? Суох эбит. Хас биирдии кыыл бэйэтин о5отугар туhалаах ууттээх буолар эбит. Ол гынан баран ынах уутэ киhи уутугэр майгынныыр эбит. Ол иhин о5о ынах уутун иhэн доруобай уонна куустээх буолуон сеп эбит. Ынах уутэ саахара а5ыйах, эблэх туустардаах уонна 4 тегул элбэх казеиннаах эбит. Ынах уонна таба уутун тэннээн кердеххе маннык эбит. Ынах уутэ 87%, онтон таба – 68% ууттан турар. Ынах уутэ 4%, онтон таба – 17% жирностаах. Таба уутэ ынах уутуттэн икки тегул саахара а5ыйах эбит. Онноо5ор ынах уутэ араастаах буолар эбит. Теhенен ына5ы учугэйдик ыыгын да соччонон хойуу учугэй ууттээх буолар.
2.3. Уут састааба.
Угус дьон уут саамай туhалаах ас дииллэр. То5о оннугуй?
Уут сурун чааhа белоктан турар. Белок быччыннары бе5ергетерге уонна челугэр туhэрэргэ кемелеhер. Жир – энергияны уескэтэр. Оссе саахар – углеводород, эмиэ энергияны уескэтэр. Лактоза диэн ааттанар. Ону таhынан минеральнай туустар элбэхтэр. Кинилэр унуо5у бе5ергетеллер уонна хааны санардаллар. Уут В витаминынан биhигини хааччыйар.
2.4. Уут эмтиир свойстволара.
Былыр-былыргыттан ууту аhылыкка эрэ буолбакка, эмтэнэргэ эмиэ тутталлара. Гиппократ ууту тыналара ыалдьар дьонно аныыр эбит. Оссе ньиэрбинэйдиир дьонно уоскутар эмп курдук биэрэр эбит. Былыргы римляннар ангиналара кепте5унэ туустаах уутунэн сай5аналлара. Тиистэрэ ыарыйда5ына миилэлэрин соттоллоро. Сааhыран эрэр кыргыттар сирэй мыччыстыбатын диэн уутунэн мааска оностоллоро. Киэhэ утуйуох иннигэр ууту истэхтэринэ тургэнник утуйаллара.
III. Практическай чааhа.
Оскуола о5олоро, тереппуттэрэ уонна улэhиттэрэ уут туhатын теhе билэллэрин билэр сыалтан анкетирование ыыттыбыт. Ыйытаалара манныктар:
1. Уут уонна ууттэн оноhуллар аhылыктар саамай туhалаахтар уонна наадалаахтар.
а) себулэhэбин
б) себулэспэппин
в) билбэппин.
2. Эhиги куннээ5и аhылыккытыгар нэдиэлэ5э кырата иккитэ уут эбэтэр ууттэн оноhуллар аhылык баар дуо?
а) да
б) нет
3. Ууттэн оноhуллар себулуур булуудэ5ит.
Барыта кэтээн керуугэ 63 киhи кытынна:
2, 3, 4 кылаас о5олоро – 39 о5о.
Тереппуттэр – 8.
Оскуола улэhиттэрэ – 16.
Тумук.
Бастакы ыйытыы хоруйдара
Уерэнээччилэр
«себулэhэбин» - 85 %, «себулэспэппин» - 7%, «билбэппин» - 8 %
Тереппуттэр
«себулэhэбин» - 97%, «себулэспэппин» - 3%, «билбэппин» - ---
Улэhиттэр
«себулэhэбин» - 100% «себулэспэппин» - ---, «билбэппин» - ---
Иккис ыйытыы хоруйдара
Уерэнээччилэр
«да» - 82% «нет» - 18%
Тереппуттэр
«да» - 100%«нет» - ---
Улэhиттэр
«да» - 100% «нет» - ---
Ордук себулуур астарынан буолаллар: йогуртар, кефир, запеканка, какао.
Кестерун курдук, 63 киhиттэн 55-hэ ууту туhалаах дииллэр эбит, 53 киhиэхэ куруук аhылыктарыгар баар эбит.
IV. Тумук
Уут киhи доруобуйатыгар наадалаах ас буоларын биллибит. Доклады суруйарга элбэх кинигэни аахтыбыт: уут тун былыргыттан баарын, ууккэ ханнык туhалаах эттиктэр баалларын, ханнык кыылар ууттэрин киhи туhанарын, туох ыарыылартан кемускуурун биллибит. О5о ууту хайаан да иhиэхтээх. Ууттэн биhиги организммыт инэмтэлээх веществолары ылар эбит. Кинилэр кемелерунэн биhиги сепке сайдар эбиппит.
Теhенен элбэх ууту уонна ууттэн оноhуллар астары сиибит да, соччонон киhи бэйэтин учугэйдик сананар уонна ыарыыттан кемускэнэр.
Оскуола о5олорун, тереппуттэрин уонна улэhиттэрин истэригэр ыытыллыбыт анкета тумугунэн уут туhатын ейдууллэр эбит уонна куннээ5и олохторугар тутталлар эбит
V. Туhаныллыбыт литература
1. Валеология: Учеб. пособие /Под редакцией Соломина В.П., Варламова Ю.Л. – Спб., 1995.
2. Ковалько В.И. Здоровьесберегающие технологии., Москва, «ВАКО» 2007 г
3. Дереклеева Н.И. «Двигательные игры, тренинги и уроки здоровья» Москва, «ВАКО» 2007 г.
4. Зайцев Г. Уроки Мойдодыра// Под ред. доктора медицинских наук В.В.Колбанова. - СПб.: Акцидент,1994.
5. Обухова Л.А. «Школа докторов природы или 135 уроков здоровья» Москва, «ВАКО» 2007 г.
6. Научно-методический журнал «Начальная школа» Москва, 2004-2009 г.
7. Лаптев А.К. Тайны пирамиды здоровья. - СПб.,1998.
8. Конь И.Я., Батурин А.К.(ред.). Детское питание. М.: Воскресение, 1994.
9. Методические рекомендации для учителя к интегрированному курсу.//Здоровье детей.-2006 - №15.
10. Урунтаева Г.А., Афонькина Ю.А. Как я расту: Советы психолога родителям.-М.,1996
11. Яровая Л.Н., Жиренко О.Е. «Внеклассные мероприятия. 3 класс». «Внеклассные мероприятия. 4 класс», «Внеклассные мероприятия. 2 класс» Москва, «ВАКО» 2007 г., 2008 г.
12. Зайцева В.Питание идеальное и реальное.//Здоровье детей.-2007.- №6.
13. Вайнер Э.Н. Основы рационального питания.- Липецк, 1999.
14. Здоровье: Учебно-методическое пособие для учителей 1-11 классов / Под ред.
15. Касаткина В.Н., Щеплягиной Л.А. 2-е изд. доп. испр.- Ярославль: Аверс Пресс, 2003.
16. Мирская Н. Как кормить детей//Здоровье детей.-2004.-№1-с.32-34. |
| Категория: Мои статьи | Добавил: ivanna_kobyakova (2017-04-04)
|
| Просмотров: 560
| Рейтинг: 0.0/0 |
|
|
